بۆ ناوەڕۆک بازبدە

گینێی ئیستوایی

دەستکاریی گرێدانەکان
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
لەگەڵ گینێ، پاپوا گینێی نوێ، یان گینێ بیساو لێت تێک نەچێت.
گینێی ئیستوایی
بە فەرەنسی: Guinée équatoriale
بەشێکە لەئەفریقای ناوەندی، European colonies in Africa، ئیمپڕاتۆریەتی پورتوگالی، ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی، Portuguese-speaking African countries
دامەزران١٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٨
ناو بە زمانی فەرمیRepública de Guinea Ecuatorial، République de Guinée équatoriale، República da Guiné Equatorial
کورتەناو🇬🇶، 赤几، 赤幾
خوێندنەوەی ئای پی ئەیɛkʋɑtu'ɾɪɑːlgɪneːɑ
ناونراوە لەدوایGulf of Guinea، ھێڵی کەمەرەیی
زمانی فەرمیزمانی ئیسپانی، زمانی فەڕەنسی، زمانی پورتوگالی
سروودی نیشتمانیCaminemos pisando las sendas de nuestra inmensa felicidad
Cultureculture of Equatorial Guinea
دروشم بە کوردیUnity, Peace, Justice
دروشمUnidad, Paz, Justicia
کیشوەرئەفریقا
وڵاتگینێی ئیستوایی
پایتەختمالابۆ
ناوچەی کاتیUTC+01:00
ناوچەی جوگرافیئەفریقای ناوەندی
پۆتانی شوێن١°٣٠′٠″N ١٠°٠′٠″E
Coordinates of easternmost point١°٣٥′٢٢″N ١١°٣٠′٠″E
Coordinates of northernmost point٣°٤٦′٤٨″N ٨°٤٣′١٢″E
Coordinates of southernmost point١°٢٨′٢٥″S ٥°٣٨′٣٢″E
Coordinates of westernmost point١°٢٤′٤٩″S ٥°٣٧′٠″E
بەرزترین خاڵPico Basilé
Lowest pointئۆقیانووسی ئاتلانتیک
Office held by head of statePresident of Equatorial Guinea
سەرۆکی حکوومەتTeodoro Obiang
نووسینگەی بەڕێوەبردنPrime Minister of Equatorial Guinea
سەرۆکManuela Roka
Has cabinetEquatorial Guinea Council of Ministers
Executive bodyGovernment of Equatorial Guinea
ئەنجومەنی یاسادانەرParliament of Equatorial Guinea
Central bankBank of Central African States
دانیشتووان١٬٢٦٧٬٦٨٩
دراوCentral African CFA franc
ھاوسنوورە لەگەڵکامیروون، گابۆن
Driving sideright
Electrical plug typeEuroplug، Type E
جێگەی دەگرێتەوەSpanish Guinea
ڕووبەر٢٨٬٠٥١±١ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وێبگەhttps://www.guineaecuatorialpress.com/
ھاشتاگEquatorialGuinea
پاوانی ئینتەرنێتی.gq
وەسفی ئاڵاflag of Equatorial Guinea
وەسفی نیشانcoat of arms of Equatorial Guinea
Geography of topicgeography of Equatorial Guinea
ئابووری بابەتeconomy of Equatorial Guinea
دیمۆگرافیای بابەتdemographics of Equatorial Guinea
کۆدی مۆبایلی وڵات627
کۆدی تەلەفۆنی وڵات+240
Emergency phone number112، 115، 113، 114
Maritime identification digits631
Map


پۆتانەکان: 1°30′N 10°00′E / 1.500°N 10.000°E / 1.500; 10.000گینێی ئیستوایی، بە ڕەسمی کۆماری گینێی ئیستوایی (بە فەڕەنسی: République de Guinée Équatoriale) وڵاتێکی چکۆلەیە لە کیشوەری ئەفریقا. بە پانی ٢٨ ھەزار کیلۆمەتر چوارگۆشە، پایتەختی ئەم وڵاتە شاری مالابۆیە.[١]

دوای ئازادبوون و سەربەخۆ بوونی لە ئیسپانیا لە ساڵی ١٩٦٨، وڵاتەکە لەلایەن سەرۆک فرانسیسکۆ ماسیاس بۆ ھەمیشە سەرۆکایییەتی دەکرا تا لە ١٩٧٩ بە کوودەتایییەک لەلایەن برازاکەی (تیۆدۆرۆ ئۆبیانگ) لە سەرۆکایییەتی دووخرایەوە، کە لەوکاتەوە وەک سەرۆکی وڵاتەکە خزمەت دەکات لەوەتەی ناوەندەکانی دەیەی ١٩٩٠ گینێی ئیستوانی وەک یەکێک لە گەورەترین بەرھەمھێنەرانی نەوت مامەڵە دەکەت[٢] و بەم دواییانە بوەتە یەکێک لە دەوڵەمەندترین وڵاتەکانی ئەفریقا[٣] ھەرچۆنێک بێت ڕێژەی دابەشکردنی سامان و ڕێژەی قازانج بۆ خەڵک بە شێوەیەکی بەرچاو باڵانسی نییە و ڕێژەیەکی کەم لە خەڵکی سوود لە نەوتی بەرھەمھێنراوی وڵاتەکە دەبینن، بەمەشەوە وڵاتەکە دەچێتە ١٤٤مین لەڕووی پێشکەوتن و گەشەسەندنی مرۆڤ بۆ ساڵی ٢٠١٩[٤] بەمەشەوە کەمتر لە نیوەی دانیشتووان دەتوانن دەستیان بگات بە ئاوی خاوێنی لە وڵاتەکە ئەمەش بەشێوەیییەکی ڕێژەیی دەبێتە ھۆی گیانلەدەستدانی یەک لە دوازدە مناڵ لە وڵاتەکە پێش ئەوەی بگەنە تەمەنی پێنج ساڵی.[٥][٦]

گینێی ئیستوانی توانی سەربەخۆیی لە ئیسپانیا وەربگرێت لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٦٨، بەڵام زمانی ئیسپانی بەیەکەوە لەگەڵ زمانی فەڕەنسی وەک زمانێکی فەرمی لە وڵاتەکە بەکاردێت (لەوەتەی ٢٠١٠) و بەم دواییانەش زمانی پورتوگالی[٧] و لە ئێستاشدا تاکە وڵاتە لە ئەفریقا کە زمانی ئیسپانی تێیدا زمانێکی فەرمییە[٨]ھەورەھا باوترین زمانە لەڕووی قسەکردنەوە (بە ھەژمارکردنی ھەردوو زمانە فەرمییەکەی تریشەوە) بەپێی لێکۆلینەوەی پەیمانگای کێرڤانتێس %٨٧٬٧ ی دانیشتووانی وڵاتەکە دەتوانن بە شێوەیەکی چاک بە زمانی ئیسپانی بدوێن.[٩]

حکوومەتی گینێی ئیستوانی خراپترین تۆماری مافەکانی مرۆڤی ھەیە لە جیھاندا، لە ئێستادا بەبەردەوامی ناونیشانی «خراپترینی خراپەکان»ی ھەیە لە ڕاپرسی سیاسەت و مافەکانی سیڤیلی ئەنجومەنی ئازادی.[١٠]

مێژوو

[دەستکاری]

ئایین

[دەستکاری]
ئایینەکان لە گینێی ئیستوایی
ئایینەکان ڕێژە
کاتۆلیک
  
 ٨٠٫٠٪
پرۆتێستانت
  
 ٥٫٠٪
سوننە
  
 ٥٫٠٪
بێ ئایین
  
 ٥٫٠٪
ئەوانی تر
  
 ٥٫٠٪

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ بەختیاری، سەعی (١٣٩٣ هەتاوی). جوگرافیا. تاران: ڕێکخراوی جوگرافیاییو کارتۆگرافی گیتاناسی. pp. ١٠٨. ISBN 978-964-342-431-2. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |year= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ساڵ (بەستەر)
  2. ^ Appel، Hannah (13 December 2019). The Licit Life of Capitalism. Duke University Press. doi:10.1515/9781478004578. ISBN 978-1-4780-0457-8. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  3. ^ GDP – per capita (PPP) – Country Comparison. Indexmundi.com. Retrieved on 5 May 2013.
  4. ^ «2019 Human Development Index Ranking | Human Development Reports». hdr.undp.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٠ ھێنراوە. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2017-03-22 suggested (یارمەتی)
  5. ^ «Mortality rate, under-5 (per 1,000 live births) | Data». data.worldbank.org.
  6. ^ «Equatorial Guinea profile». BBC. ٢١ی ئازاری ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  7. ^ «Guiné Equatorial oficializa português - Portugal - DN». ١٩ی ئابی ٢٠١١. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئابی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە – via web.archive.org.
  8. ^ «Guinea Ecuatorial se convierte en el valedor del español en África». La Vanguardia (بە ئیسپانی). لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  9. ^ Gloria Nistal Rosique: El caso del español en Guinea ecuatorial, Instituto Cervantes.
  10. ^ Worst of the Worst 2010. The World's Most Repressive Societies. freedomhouse.org


وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=گینێی_ئیستوایی&oldid=1369122»